Shaun Tan yazar/çizer Mel Tregonning’in intiharından sonra yarım kalan resimli romanı tamamladı.
Küçük Şeyler kaygıyla boğuşan yalnız bir çocuğu anlatıyor. Ama yazarı da akıl sağlığı sorunları yaşamaktaydı ve kitap bitmeden öldü. Izdırap çeken sanatçı ve onun yaratısı arasında paralellikler kurmak çok kolaya kaçmak olurdu; mutsuz ve kaygılı, tuhaf şekiller tarafından yenen, kendi kendini eksilten bir çocuk çizdi.
Kelimeler yok. Sadece girift bir sanat eserinin sessiz dünyası, küçük bir çocuğun yüzlerce siyah beyaz çizimi, çocuk sıradan hayatında yalnızdır, açıkça akli bir azap çekmektedir. Sanatçı bu resimli kitap üzerinde azimle sekiz sene çalışır ardından tam da sona çok yaklaşmışken yalnızca bir iki çizim kalmışken, intihar eder.
Kan banyoları ve karabasanlar: Shaun Tan’in masalsı heykelleri
Bu Mel Tregonning’in hikayesi. Kitabı Küçük Şeyler, ailesinin, yayıncısının ve kitabı tamamlayan ve ölümünden sonra dokunaklı bir miras olarak yayınlayan sanatçı Shaun Tan’in birlikte gösterdikleri çabalardan sonra yayınlandı.
“Belli bir dikkatin gerektiğini hissettim” diyor Shaun Tan, “İnsanlar basit çıkarımlardan kaçınmak istiyorlarsa dikkatli olsalar iyi ederler.”
“Pek çok sanatçı için içsel zorluklarla uğraşmak en çok da yüksek aydınlanma ve farkındalık anını temsil eden sanat yapma halidir. Bu kırgınlığın ifadesi değildir ve ben Mel’in çalışmasında bu hissi buldum, herkesin aşina olduğu, evrensel konulara duru ve eleştirel bir bakış.”
Violet Tregonning için bu Mel’in çalışmasının ruhuydu. Kardeşinin intiharıyla yaşadığı iç yakan kaybın, yalnız ve kaygılarla dolu hisseden çocuğun hikayesiyle ayrılmaz bağları var. Bununla birlikte Violet bu çocuğun Mel olduğunu söylemenin çok basitleştirmek olacağını söylüyor.
“Ben evden uzaklaşırken ve kısa bir süre önce evlenirken –bu yüzden kendimi suçlamamaya çalışıyorum- onun kendini biraz yalıttığını düşünüyorum ama biraz yalnızdı sanırım ve hızla gerçekleşen akli çöküntüler nedeniyle yeteri kadar zamanı yoktu. Yeteri kadar uyuyamıyordu ve iyi bir akıl sağlığı için uyku vazgeçilmez bir önem taşır.”
Rolünü olduğundan önemsiz gösteriyor
Mel Tregonning’in kriz anı 2014 yılında hastaneden hafta sonu iznine çıkıp sistemin içinde yok olup gittiğinde ortaya çıkar. 31 yaşındadır.
Dolayısıyla kendisini tanımlayacak işini bitirme misyonuna başlar. Yıllar önce çalışmalarını gördükten sonra Tregonning’i kendi yayıncısına öneren Tan onlara kitabın basılacağını müjdelediğinde “Annem ve ben mutfakta dansetmeye başladık,” diyor Violet.
“Mel’in vecd halinde olacağını düşündüm, Shaun Tan’in katkısını bilmek onu gerçekten mutlu ederdi… O ayın üzerinden bizi izliyor olacak ve bittiğini bilecek, çalışması onun vizyonunu tamamlayacaktı.”
Diğerleriyle birlikte Kayıp Şey, Kırmızı Ağaç ve Varış kitaplarından sorumlu olan Tan bir sessiz öykü uzmanı. Shaun Tan “sadece işin teknik olarak gerçekleşmesine yardım ettim” diyerek kitaptaki rolünü olduğundan önemsiz gösteriyor. Çünkü bir başkasının bitmemiş görünen işini tamamlamak hiç de küçük bir şey değil. Sadece üç çizim yapmış, ama hangi çizimlerin ona ait olduğunu anlamak mümkün değil.
“Mel’in özgün çizimlerini yakından inceledikten sonra –kırık beyaz kağıda yumuşak grafiti kalemle çalışılmış çok büyük çizimler- bu tekniğe Mel’in stiline öykünebilecek kadar aşina olduğumu farkettim. Belki mükemmel değil, ama okurun farkı farketmeden belli pasajları okumasına yetecek kadar.
“Her çizgiyi ve lekeyi nasıl incelediğini hissettim”
“Allah’tan Mel karman çorman ön hazırlık çalışmaları bırakmıştı da bu işi yapmam zor olmadı yalnızca zaman aldı sanki böyle bir işin nasıl yapılması gerektiği ile ilgili olarak özenle yönergeler bırakmıştı.”
“Bu resimler üzerinde çalıştığım bütün bu zaman boyunca Mel’in eleştirel gözünün çizilen her çizgiyi ve lekeyi nasıl incelediğini hissettim ve onun neler düşüneceğini merak ettim. Bir tavsiye soramadan ya da bir onay alamadan çalışmak çok garip bir deneyimdi. Referans olarak kullandığım özgün çizimlerde Mel oldukça hazır ve nazır olsa da belki de bu yoksunluk benim doğruyu bulabilmek için çok daha fazla çabalamama neden oldu.”
Küçük Şeyler’de yalnız çocuk en sonunda hep yardımın yanıbaşında ve yakında olduğunu görür. O ve kızkardeşi sessizce kaygılarını ve parçalanmış benliklerini paylaşırlar. Ama sonra kırılganlığın her yerini sarmış olduğunu görür ve bu bağlantı onu yüceltir. Ve okuyucuyu da.
Aileler için bir kaynak kitap
“Şimdi tek yapabildiğimiz bu mesajı ve bu mirası, akıl sağlığının ciddiyeti konusunda daha iyi bilgilenmeleri konusunda ve akıl hastalıkları hakkında daha iyi kaynaklara sahip olabilmeleri için diğer ailelere yardım etmek için kullanabilmek oldu.”
“Kitabı aileler için bir kaynak kitap olarak görüyorum öyle ki hiç konuşmadan çocuklarıyla iletişim kurabilsinler ve İyi misin? diyebilsinler.”
“Sadece hissettiklerinizi paylaşmak ve yalnız olmadığınızı hissetmek kimi zaman dünyanın en büyük şeyi olabilir özellikle de nasıl hissettiklerini anlamayan ya da nasıl hissettiklerini hakkında nasıl konuşacaklarını bilemeyen çocuklar için…”
Kaynak: Lucy Clark, The Guardian