İlk kez 1903’te yayınlanan, Walter Shaw Sparrow‘un hazırladığı “Unutulmuş Kadın Ressamlar” bu haftaki kitap tavsiyemiz… Kitap, resim sanatında kadınların bahçesinin bir tarihi ve içindeki üç yüz resim son dört buçuk yüzyıl boyunca kadının bahçesinde ne yetiştirdiğini gözler önüne seriyor.
Kitapta 16. yüzyıl ile 20. yüzyıl arasında yaşamış, isimleri neredeyse hiç duyulmamış dünyanın dört bir yanındaki kadın ressamlar anlatılıyor. Erkek egemen dünyada sanatlarını gizli gizli icra etmek zorunda kalan yaklaşık 300 kadın ressam tanımak için elimizdeki tek derli toplu kaynak bu. Kitabın çevirisi Meltem Yılmaz‘a ait, editörlüğü Deniz Tugay, kapak tasarımı da Barış Şehri tarafından yapıldı.
“Deha nedir? Hem erkeksi hem de kadınsı nitelikleri yok mudur dehanın? Niteliklerinden bazıları erkeğin doğasında varken diğerleri kadın olmanın getirdiği üstün zarafetle hoşnut bırakmaz mı bizi? Deha iki cinsiyette de tek bir yaratıcı etmen olarak ortaya çıkmaz mı?
“Ama eğer dehanın Prospero ve Ferdinand’dan Kaliban ve Trinkulo’ya uzanan sonsuz erkek tiplerinden geri kalmayan kendine has Mirandaları ve Reganları varsa cinsiyetleri birleştirmesi sanat alanında her zaman aynı düzlemde kalmaz. Bazen erkeklerin dehasında kadın özellikleri, erkek özellikleri üzerinde üstünlük sağlar; diğer zamanlarda ise kadının dehasındaki erkek özellikleri kadın üzerinde hâkimiyet ve üstünlük kazanır. Bu durum her gerçekleştiğinde sanatta üretilen eserler ilk canlılıklarını kaybederek kısa zaman içinde dünyanın ilgisinden uzaklaşırlar. Bunlar, belki de ilgi alanlarının ne yöne gittiği konusunda tarihin yol gösterici işaretleri olarak bize rehberlik edebilirler ancak sanat anlamında ilk popülerlikleri asla yenilenmez.
Üslup erkek dehası içerisinde erkek, kadın dehası içerisinde kadındır. Hiçbir erkek sanatçı, ne kadar yetenekli olursa olsun, kadınların sahip olduğu duygusal yaşamı deneyimleyemeyecektir. Aynı zamanda hiçbir yetenekli kadın, ne kadar denerse denesin, sanat için erkeklerden kendi sezgisi, öngörülü duyarlılığı ve yeni fikirlerin yeşerdiği doğasının zarafeti kadar kıymetli bir şey ödünç alamayacaktır. Bu yüzden sanatta dehanın çift cinsiyetliliğinin sınırları vardır ve bu sınırlar eser veren kişinin cinsiyeti tarafından belirlenmelidir.
“Kadınlığın sanattaki örnekleri olarak, Bayan Le Brun’un kendini ve küçük kızını resmettiği iki seçkin tablosundan bahsedilebilir. Bu iki resimde ruhunu ve annelik sevgisini açığa vurmuş ve bunu erkekler tarafından ulaşılamayan ve hatta bazen takdir edilmeyen bir tutkuyu okşayarak yapmıştır. Burada, aslında dünyadaki tüm kadınların kalplerinde ortak olan anneliğin evrensel şiirini görürüz. Böyle resimler, resmin üstün nitelikteki örnekleri olmayabilirler ama kendi insani duygular alemi düşünüldüğünde en üst niteliktedirler. Dahası, Napolyon’un daha nazik olan bu cinsiyeti tüm yaratıcı sanatçıların en güçlüsü olarak nitelediği gerçeğini hatırlatırlar. “Çocukların gelecekteki yazgısı her zaman annelerin eseridir,” der Napolyon. Ancak, bazı insanlar buna şöyle karşılık verebilirler: “Evet, ama kadın ressamların eserleri hep ikinci kalitededir. En büyük ustalardan herhangi bir erkek sanatçıya eşdeğer olan bir kadın sanatçı nerede var?” Düşünmeyen insanlar sürekli olarak bu soruyu sorarlar. En büyük dâhiler, İsviçre dağlarının yükseltilerinin yeraltındaki devasa kuvvetler tarafından oluşturulması gibi milletlerin yaşamındaki büyük ihtiras dönemleri tarafından kalıba sokulup şekillendirilmiştir.
“Nasıl Alpler, turistlerin beğenisi için kendilerini yeniden oluşturamazlarsa, en büyük dâhiler de eleştirmenlerin veya teorisyenlerin beğenisi için kendilerini yineleyemezler. Hepsi bu kadar da değil. Kadınlar ve erkeklerde fark gösteren dehayı neden kıyaslayasınız ki? Sanatın bahçesinde her tür çiçeğe, kelebeğe ve her cinsten kuşa yer var. İnsan bir papatyanın gül olmadığından, aile benzerliklerinin aksine bülbüllerin ve ardıçkuşlarının kendilerine has sesleri olduğundan yani farklı nitelikte olduklarından neden şikâyetçi olsun ki?”
Walter Shaw Sparrow
İLGİLİ HABERLER