Geleceğin yeniden yazıldığı bugünlerde, Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi (SSM), ZERO. Geleceğe Geri Sayım sergisini çevrimiçine taşıdı. 2 Eylül 2015 – 10 Ocak 2016 tarihlerinde Akbank Sanat işbirliğiyle gerçekleştirilen sergi büyük heyecan yaratmıştı. II. Dünya Savaşı sonrasının atmosferinde doğan, adını bir roketin kalkmasından önceki geri sayımdan alan ve 20. yüzyıl ortasının en önemli avangard akımları arasındaki ZERO’yu konu alan serginin kapsamlı içeriği tematik bir çerçeveyle çevrimiçinde sanatseverlerle buluşuyor. digitalSSM kaynaklarıyla hazırlanan çevrimiçi versiyonda ZERO’nun sanatsal üretimi ateş, renk, titreşim, ışık-gölge-gökyüzü temaları doğrultusunda sunuluyor.
SSM Müdürü Dr. Nazan Ölçer, “ZERO akımı II. Dünya Savaşı sonrasında bir avuç genç sanatçı tarafından dünyaya umut vermek, aydınlık bir gelecek sunmak felsefesiyle doğdu. İçinde bulunduğumuz dönemde de ihtiyacımız olan şey bu; umut ve huzur arayışı… Tarih boyunca savaş, salgın gibi global ölçekte insanlığı etkileyen dönemlerden çıkmak için sanat önemli bir araç oldu. Bu dönemlerde acıları dile getiren, yaşananların tekrarlanmamasını dileyen pek çok eser yaratıldı. Her şeyi sıfırlayıp yeniden başlama duygusu geçmişte olduğu gibi gelecekte de var olacak. Kuşkusuz bütün dünyayı durma noktasına getiren COVID-19 salgınının da etkileri gelecekte pek çok alanda etkisini gösterecek. ZERO akımı; yepyeni teknolojilerin ortaya çıktığı, uzay yarışının bütün hızıyla sürdüğü, Ay’a hatta yıldızlara ulaşmanın bir hayal olmaktan çıktığı bir dönemde, sanatın bu baş döndürücü gelişmelere ayak uydurmasını sağladı. Çağdaş sanatın gündeminde yer alan teknolojilerin zeminini ZERO sanatçıları hazırladı. ZERO akımının 10 yıl süren kısa ömrünü 2015 yılında sergi vesilesiyle değerlendirdiğimizde sanatçıların taşıdıkları umuda, yaydıkları iyimserlik ve coşkuya hayran olmuştuk. Bugün ise İkinci Dünya Savaşı sonrasında sanatsal ve coğrafi sınırların aşılması ve ortadan kaldırılması ilkesini yaymaya çalışan sanatçılarının önünde saygıyla eğiliyor, heyecanla tekrar anıyoruz” dedi.
ZERO akımı, tüm Avrupa’yı büyük bir yıkıma sürükleyen II. Dünya Savaşı sonrasında savaşın en derin izlerini bıraktığı Almanya’da sanatçılar Otto Piene ve Heinz Mack’ın “karamsarlıktan silkinip, her şeye sıfırdan başlama” önerisine sanatçı Günther Uecker’in de katılmasıyla başlamıştı. Akıma ilham veren Yves Klein, Lucio Fontana ve Piero Manzoni gibi isimlerle birlikte kısa sürede Avrupa’nın hemen her köşesinden pek çok sanatçı ZERO düşüncesi etrafında kendisine bir yer bulmuş; Japonya’ya kadar uzanan bir katılım gerçekleşmişti. Heinz Mack 1967 yılındaki son sergide ZERO’nun sona erdiğini ilan ettiği zaman, ZERO düşüncesi sadece 10 yıllık ömrüne rağmen Avrupa 20. yüzyıl çağdaş sanatının bir dönemine damgasını çoktan vurmuştu.
Çevrimiçi ZERO. Geleceğe Geri Sayım sergisinde Heinz Mack, Otto Piene, Günther Uecker’in eserleri ile akımın öncülüğünü üstlenmiş önemli sanatçılar Yves Klein, Piero Manzoni ve Lucio Fontana’nın farklı tekniklerde ürettiği eserler bir araya getiriliyor. Ayrıca bu akımın 20. yüzyıl sanat ve siyaset tarihi bağlamındaki avangard konumuna odakla hazırlanan sergi kataloğundan bölümler de erişime açıldı. Sanat tarihçisi ve küratör Norman Rosenthal’in ZERO tarihi konulu makalesiyle katkıda bulunduğu katalog için sanatçılar Otto Piene, Heinz Mack, Günther Uecker, Yves Klein, Piero Manzoni’nin kaleme aldığı metinler ilk kez Türkçeye çevrildi. Katalogda Hans Ulrich Obrist’in bu sergi kapsamında Türkçeye çevrilen, ZERO akımının kurucuları Mack, Piene ve Uecker’le gerçekleştirdiği söyleşiler de yer alıyor. Yine çevrimiçi sergi kapsamında çocuklara yönelik alıştırmalarda bulunuyor. ZERO akımı hakkında bilgi vermeyi amaçlayan bu alıştırmalar sanatçıların ışıkla gerçekleştirdikleri deneylerden ve malzemelerinden ilhamla hazırlandı.
ZERO sanatçılarının 1958 – 1961’de çıkardıkları dergilerinden ilhamla hazırlanan ve sergi sırasında dağıtılan özel yayın Dynamo gazetesi de çevrimiçi erişime açıldı. Cem Erciyes’in yönetiminde hazırlanan yayında; Beral Madra, Necmi Sönmez, Elif Key, Ayşegül Sönmez, Fisun Yalçınkaya’nın makaleleri yer alıyor. Gazetede yine Cem Erciyes’in, ilk ZERO sergileri sırasında Avrupa’da bulunan yazar Ferit Edgü’yle yaptığı röportaj ve serginin Dr. Nazan Ölçer tarafından aktarılan hikâyesi de bulunuyor. Çevrimiçi sergiden ulaşılabilecek gazeteyi Turkcell Dergilik uygulamasından ücretsiz olarak indirmek de mümkün.
ZERO. Geleceğe Geri Sayım sergisinin çevrimiçi versiyonuna Sakıp Sabancı Müzesi’nin web sitesinden erişebilirsiniz.