Eğer sanat otoriteleri, Rembrandt Research Project’in başı olan Hollandalı sanat tarihçisi Ernst Van de Wetering’in bulgularını kabul ederse, daha önce çoğu Rembrandt’ın öğrencilerine ve takipçilerine atfedilen 70 resim Rembrant’a ait sayılacak.
Londra’da bulunan National Gallery, 15 Ekim’de Rembrandt’ın geç dönem işlerinden oluşan bir sergiyle kapılarını açmaya hazırlanıyor. Tam bu dönemde, sansasyonel bir şekilde Rembrandt’ın akıbeti belli olmayan resimleri ile ilgili Rembrandt Research Project (RRP) tarafından kime ait olduğunu içeren raporun içeriği 1 Ekim’de sunuldu. Rapor 6. ve son olma özelliğini taşımakla beraber, 1968’den bu yana yapılan tüm araştırmaların revize edilmesini kapsıyor. Rapora göre daha önce eksperler tarafından Rembrandt’ın öğrencilerine ve takipçilerine atfedilen 70 resmin Rembrandt’a ait olduğu bildirildi. RRP’i yürüten Ernst Van de Wetering’in tespitlerine göre bu resimler arasında 1650 sonrası yapılan ”An Old Man in an Armchair”, ”Auchionner” ismiyle bilinen 1659 tarihli ”Portrait of a Men Reading Candlelight” ve ”Men with the Golden Helmet” resimleri de var. Ayrıca Rembrandt’a ait olduğu düşünülen 44 resim de başkalarına atfedildi.
Sahteler ve Hatalar
1950 yılında 11. Devonshire Dükü, miras sonucu üstüne kalan 7 milyon pound borç sonucu satacak bir şey bulmak için kafasını malikanesinin duvarlarına çevirir. Devlete borcunu silmesi karşılığında elindeki üç Rembrandt resminden birini almalarını teklif eder. 1957 yılındaki bu miras borcu sayesinde Rembrandt’ın ”An Old Man in an Armchair” resmi Londra National Gallery’nin koleksiyonuna dahil olur. Fakat on yıl sonra bu resim Rembrandt’a ait olmadığı düşünüldüğü için ”Rembrand’ın Takipçileri” kategorisine düşer. Bu tespiti yapan Horst Gerson, 1968 yılında basılan Rembrandt kataloğunda bu portrenin resimselliğinin çok düşük olduğunu ve klasik Rembrandt portrelerinin özelliğini taşımadığını belirtir. 2010 yılında National Gallery’de düzenlenen ”Fakes and Mistakes” (Sahteler ve Hatalar) başlıklı sergide de bu otoportre izleyici karşısına çıkar.
Ernst Van de Wetering’in RRP kapsamında geçtiğimiz günlerde içeriğini yayınlandığı son cilt rapora göre ”An Old Man in an Armchair” resmi Rembrant’a ait. Üstelik Wetering bu resmin çok önemli olduğunu vurgulayarak, Rembrandt’ın 1650’lerde yeni bir teknik denediğini, Gerson’un 1968’de yaptığı teşhisin çok hatalı olduğunu belirtti.
National Gallery ”An Old Man in an Armchair” hakkında Wetering’in görüşlerine katılmadığını belirterek önümüzdeki günlerde açılacak olan Rembrandt sergisinde yer alan 40 adet otoportrenin sergileneceği alanda bu resmi önemsiz bir yere yerleştirdi.
Bu durumun benzeri Metropolitan Museum of Art (MET) içinde yaşanıyor. Müzenin koleksiyonunda yer alan ”Auchioneer” resmi 1987 yılında resmin Rembrandt’a ait olmadığı düşünülerek ”Rembrandt Okulu” kategorisine atıldı. Fakat resim, 2011 yılında Wetering’in çabalarıyla yine Rembrandt’a ait olarak değiştirildi.
Rembrandt Resimleri Neye Benziyor?
1968’de kurulan Rembrandt Research Project’in önemli olmasının iki sebebi var. Birincisi kararların bir komite tarafından veriliyor olması, ikincisi de teşhis etmek ve eleştirmenlik elitist bir çalışma olduğu için, bu işin 70’lerden sonra sanat tarihçilerine ve küratörlere verilmiyor olması. Bu nedenlerden dolayı Rembrandt resimlerini teşhis eden insan sayısı çok az. RRP başladığında o zamana kadar bilinen 650 Rembrandt resmi, çalışmalar sonucu tek tek düşürüldüğünde büyük müzelerin küratörleri bunu destekledi. Ama bu destekleme bir faciaya sebep oldu. Rembrandt olmadığı RRP tarafından teşhis edilen resimler referans alınarak koleksiyonlarındaki aynı dönem yapılmış benzer resimlere de ”O değilse bu da değildir” gibi bir yakıştırma yapıldı ve Rembrandt’a ait olan resimlerin sayısı hızla düştü. Öyle bir düşüş oldu ki Rembrandt olduğundan emin olunan resimler bile bu furyadan nasiplerini aldı. Bunlar arasında Royal koleksiyonunda yer alan 1642 tarihli Otoportre, 1637 yılına ait Wallece koleksiyonunda yer alan imzalı otoportre ve Frick koleksiyonunda yer alan Polish Rider resmi var.
1993’te Ersnt Van de Wetering bu çılgınlığa bir son verilmesi gerektiğini düşünerek projenin amacından saptığını belirtti, RRP’nin başına geçerek daha önce yayınlanan ilk üç raporu inceleyerek bir çok hata olduğunu tespit etti. Bu sayede Royal, Wallece ve Frick bu resimleri koleksiyonlarına yeniden dahil etti.
Wetering’in 1993’ten beri yaptığı çalışmalar sonucu Rembrandt resimlerinin sayısının son durumu 340. Bu sayı halen düşük bulunuyor çünkü, Van Dyck çok hızlı çalışan bir ressam olmamasına ve 42 yaşında ölmesine rağmen 750 resmi var. Rembrandt 63 yaşına kadar yaşadığı biliniyor ve 340 adet resim bu yaşam süresi için çok az.
Eskiden Rembrandt resimleri için koyulan yanlış teşhisler yüzünden bugün insanların kafasında bir şüphe var. Gerçek bir Rembrandt’ın neye benzediği konusunda ortak bir karar yok. Tabii bu şüpheler boş yere değil. RRP’in Sahte İmza Teorisi isimli bölümünde yer alan ifadelere göre, Rembrandt bir dönem para kazanmak için asistanlarının yaptığı resimlere kendi imzasını atarak sattığı kanıtı çok net olmadığı için bazı resimlerin ona ait olduğu fikri böyle zayıflıyor. Bir grup akademisyen de Rembrandt’ın başkasının resmini elden geçirdiği zaman farklı bir imza attığını iddia ediyor. Şu zamana kadar Rembrandt’ın, başkasının olup da imza atarak sattığı resimlerden tespit edilebilen tek resim 1641’de yapılan Brewer in Leiden resmidir.
Rembrandt’ın takipçileri ve öğrencileri olarak isimlendirilen bu çok yetenekli ressamlar kim? Hiç bir iz bırakmadan nasıl ortadan kayboldular? Yoksa bunlar akademisyenlerin yarattığı hayaletler mi?
Rembrandt resimlerini koleksiyonunda bulunduranlar, RRP’in 6. cildinin yayınlanmasını merakla bekliyor. Bu bekleyenler arasında İngiliz Rembrandt uzmanı Christopher Brown var. Çünkü Liverpool Walter Sanat Gallery’de bulunan Rembrandt otoportresi ona göre Rembrandt’a ait. Fakat Wetering’de, raporda Rembrandt’ın öğrencisine ait olduğunu söylüyor. Aynı şekilde Metropolitan Museum of Art’ın koleksiyonunda yer alan ”Rembrandt as a Young Man ” adlı otoportre rapora göre Rembrand’a ait ama müze ”Rembrandt Takipçisi” olarak sergiliyor.
Raporun tamamının yayınlanması ve 15 Ekim’de National Gallery’de Rembrandt sergisinin açılmasıyla tartışmalar çoğalacak gibi gözüküyor. Bakalım daha bilinen, bilindiği sanılan ve bilinmeyen kaç tane Rembrandt var.
Not: RRP ‘in daha önceki raporları için
http://www.rembrandtdatabase.org/Rembrandt/cms/corpus
Kaynaklar
http://online.wsj.com/articles/an-expert-cites-dozens-of-paintings-as-rembrandts-1412793706
http://news.artnet.com/market/70-new-rembrandt-paintings-discovered-129305
http://www.nationalgallery.org.uk/
http://www.rembrandtresearchproject.org/
Resimlerin kaynakları
An Old Man in an Armchair http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ed/Rembrandt_Harmensz._van_Rijn_004.jpg
Auchionner
http://www.wga.hu/art/r/rembrand/91nonrem/15noremb.jpg
Men with the Golden Helmet
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/de/The_Man_with_the_Golden_Helmet_(Rembrandt).jpg
