İstanbul sanat sahnesinde aktivistler var! Eylemler elbette akla yaratıcı aktivist Rus grup Voina’yı getirdi.
Aşağıda, 2010 yılında KGB ofisinin karşısındaki köprüye devasa bir penis çizen ve bir müze içinde seks partisi veren Voina üyelerinin hapisten ve adresi bilinmeyen bir evden yazarak Don’t Panic’ten Marlon Dolcy ile yaptıkları röportaj yer alıyor.
2010 yılının sonunda gerçekleşen bu hapis sürecinde ünlü graffiti sanatçısı Bansky onlar için baskılarını satarak destek oldu, dünyanın dört bir yanından gruba destek yağdı. Voina üyeleri dört aylık cezalarını çekip hapisten çıkmakla kalmadılar, 2011’de Rus Kültür Bakanlığından sanatta inovasyon ödülü bile aldılar. 2013’te Vorotnikov, Sokol ve üç çocuğu bir başka tutuklanma tehdidi karşısında İtalya’ya kaçtı. 10 Ocak 2013’te Venedik’te Vorotnikov’un bir konferans verdiği haberi alındı, ama devamını bilmiyoruz şimdilik:
"Voina (Savaş demek), Rusya’da gözüpek ve kışkırtıcı performanslar yoluyla homofobi, ırkçılık ve devletin totaliter eylemlerine karşı tavır geliştirme gibi önemli politik meseleler konusunda Rus kurumsallığına meydan okumakla ilgilenen radikal bir sanat grubu. Grubun iki üyesi Oleg Vorotnikov ve Leonid Nikolayev, bir ayı aşan bir süredir aslı olmayan iddialar yüzünden St Petersburg Hapishanesi’nde tutuklu. Daha önceki performanslarından birinde holiganlık yapmakla suçlanan ikili, sorularımızı açılacak davayı beklerken hapisten cevaplıyorlar. Alex Plutser-Sarno ve Natalia Sokol ise cevaplarını polisten saklanmak üzere sığınmış oldukları, adresi bilinmeyen bir apartman dairesinden yolluyorlar.
Marlon Dolcy: Sizi tanıyabilir miyiz? Grubunuzun ardındaki yapılanmadan söz eder misiniz?
Alex Plutser-Sarno: Şu anda grup yapılanmasının merkezinde St Petersburg Hapishanesindeki yüksek, erişilemez bir duvar var; duvarın arkasında da iki sanatçımız Oleg Vorotnikov ve Leonid Nikolayev yavaş yavaş solup gidiyorlar. Rus hapishanesinin cehennem olduğunu anlamanız gerek. Henüz polisin eline düşmemiş kaçak Natalia Sokol da grubun işlerini koordine etmeyi sürdürüyor. Ben medya sanatı yapmaya devam ediyorum, konseptlerimizi ve metinlerimizi kaleme alıyorum. Eylemlerimiz blogumda yayımlanıyor. Grupta önemli işler yapan başka aktivistler de var, ama isimlerini saklı tutuyoruz, yoksa Rus sağ kanatın çılgın yetkilileri onları da tutuklar.
Natalia Sokol: Grup yapılanamsının temeli, aktivistlerin tam bir hak eşitliği ve grubun sınırlarının yeni aktivistlere açık olması. Bizim grubumuz bir sanat-anarşi-punk çetesi.
Marlon Dolcy: Grubun kuruluşundaki felsefe ne?
AP-S: Gruptaki her aktivistin kendi felsefesi var. Politik görünüm olarak biz, elbette, anarşistler, sosyalistler ve genel olarak tüm sol kanat radikallerine yakınız. Ama her şeyden önce sanatçıyız –politikacı veya felsefeci değil. Sanatsal yöntemlerimizi kullanarak da köhneleşmiş baskıcı-patriyarkal simge ve ideolojileri yok ediyoruz.
Oleg Vorotnikov: Rusya’da sol kanat sanat cephesini oluşturduk. Amacımız, yaşayan politik protest sanatı yeniden canlandırmak.
Leonid Nikolayev: Sanat grubumuz sosyopolitik bağnazlıkla ve sağ kanat tepkileriyle mücadele ediyor.
Marlon Dolcy: Anarşinin sizin için anlamı ne ve bu Rusya’yı nasıl daha iyi yaşanacak bir yer haline getirir?
N.S.: İçerdiği fikirlerin ütopik karakteriyle anarşizm, birleştirici, dürüst ve korkusuz olan tek güçtür.
A.P-S: Tamamen! Anarşistlere saygı duyun. Ama Rusya, petrol ve doğalgazdan elde edilen para ülkeye akıp durdukça yaşanacak bir yer olmayacaktır. Önümüzdeki birkaç yıl içinde burası, ikiyüzlü, insanlara kötü muamele eden bürokratlar ve diğer apoletli kurt adamların üstlendiği doğal kaynak yağmalamasının yeri olacak.
Marlon Dolcy: Voina çağdaş sanatın mevcut eğilimlerinin ve siysal bilimler ile insan haklarının hangi noktasında yer alıyor?
P-S: Sanat her şeyden önce bir düşünce biçimi, şu çılgın dünyaya tamamen yeni bir bakış açısından bakma yetisi. Tüm dünyada iğfal edilen ve çarmıha gerilen insan haklarından hiç söz etmeyelim, bu konuda sessiz kalmayı tercih ediyoruz.
O.V.: Günümüzde yenilikçi sanat dili, etrafımızdaki yabancı düşmanlığını ve kaosu anlamak için tek araç. Eylemlerimizle biz şu çılgın dünyanın portresini çiziyoruz. İnsanların bunu görerek korkmasını da sağlıyoruz. Mesela Fuck for the heir – Medved`s little Bear! (Kahrolsun Vâris-Medved’in Oyuncak Ayısı) -Medvedev’in seçim arifesinde- herkesin metafor olarak birbirini becerdiği seçim öncesi Rusya’sının bir portresiydi.
L.N.: Sanatımızın dili gerçekten önümüzdeki sağ kanat tepkisine direnmeye muktedir. Liteyni Köprüsü üzerindeki Dick’imiz (Penis) –65 metre yüksekliğinde, 26 metre eninde, 4 ton ağırlığında- FSB-KGB genel müdürlüğünün pencerelerine doğru tehdit edercesine yükseliyordu. Yetkililer bizi uydurmaca bir suçlamayla yasadışı olarak uzaklaştırmak dışında hiçbir şey yapamadılar.
Marlon Dolcy: Kavramlarınızın ardındaki fikirlerden söz eder misiniz?
L .N.: Sanatçılar için asıl önemli olan, dürüst olmak ve uzlaşmacı olmamak. Rusya’da insanlara işkence ediyorlar ve onları öldürüyorlar. Hapishaneler yine muhaliflerle dolu. Yabancı düşmanlığı ve homofobi her yerde hüküm sürüyor. Yeni bir köle toplumu doğuyor. Polisler insanları dövüyor ve öldürüyor. Ve işte biz buradayız –polis arabalarını devirerek “Saray Devrimi”ni başlattık. (2010’da) İçişleri Bakanlığı’nda sanatsal açıdan bir reform yapmış olduk böylece.
O.V.: Veya mesela Moskova Bayramı’nda protesto olarak Voina kentin en büyük süpermarketi Auchan’da, Aydınlatma reyonunda 3 Asyalı göçmen işçi, 1 Yahudi ve 1 eşcinselin asılmasıyla bir infaz organize etti. İnsansevmezlik ve insan hakları ihlali politikası güden rüşvetçi Moskova Belediye Başkanı Luzhkov’a hediye olarak bir linç etme gerçekleştirdik. Bu eylemi 1826’da asılmış 5 Rus devrimcisini anmak üzere yapmıştık. Bu nedenle eyleme “Dekambristleri (1825 tarihli isyanda yer alanlara verilen ad -ÇN) Anma Tarihi” adını verdik. Rusların, ülkenin ilk devrimcilerinin özgürlükçü ideallerini hatırlamasını istedik.
A.P-S: Tanınmış küratör Andrei Yerofeyev, bir sergi düzenleyerek etnik ve dinsel nefreti kışkırtmak ve “insan onuruna küfretmek”le suçlanıp mahkeme önüne çıkarıldığında Voina sanat kolektifi, mahkeme salonunun tam içinde "Fuck the Police Those Motherfucking Bosses" (Polis Şu Aşağılık Patronlar Kahrolsun) albümünün yeni şarkısı "All Cops are Bastards"ı (Tüm Polisler Puşttur) çalarak davayı sekteye uğrattı. Fikir basitti, uygulamaya geç –dürüst ve uzlaşmasız olarak.
Marlon Dolcy: Rusya’daki aktivizm veya radikal sanat üzerine yorumlarınız nedir?
N.S.: Çağdaş sanat, bizim için her şeyden önce bir sanat aktivizmi; galerilerde saklanan sanat çöplüğü yığınları değil. Günümüzde aktivizm radikal sol kanat sanatının tek formudur, ki biz bunu yeniden canlandırmaya çalışıyoruz. Rusya’da, bir düzine kadar sanat aktivistinin temsil ettiği sanat dışında, başka bir radikal sanat olmadığını anlamak önemli.
A.P-S: Anarşi-sanat-aktivizm Rusya’da tek canlı aktivizm. Bugün, Rusya’da demokrasinin umudu bile harap olmuş durumda. Çiçek, kedi resmi yapmak veya sosyopolitik içerikten yoksun diğer herhangi türden “saf” sanat yapmak sağ kanat iktiadrını desteklemek demek. Anarşinin simgesi –kafatası ve kemikler- doğrudan Rusya parlamento binasına resmedilmeli. Biz de bunu yaptık. Jolly Roger lazer projeksiyonumuz neredeyse 50 metre yükseklikteydi, Moskova Beyaz Sarayı’nın neredeyse tüm yüzünü örtüyordu.
Marlon Dolcy: Rus polisi tarafından tutuklanmanız nasıl oldu?
O.V.: Tereddütsüz söyleyebilirim ki sağ kanat tam hızla rövanşı alıyor.
L.N.: Voina sanat grubuna yetkililer bir asit testi yaptılar ve sonuç onlar için tam bir fiyaskoydu.
Marlon Dolcy: Oleg Vorotnikov ve Leonid Nikolayev’i neyle suçladılar peki?
N.S.: Oleg Vorotnikov ve Leonid Nikolayev’in tutuklanmaları tamamen yasadışı. Eve giren ve ortalığı feci şekilde dağıtanların tutuklama emri yoktu. Her şey 1937 yılında, Stalin zamanında olduğu gibiydi. Ardından, kelepçelenen ve başlarına plastik poşetler geçirilen sanatçılar Moskova’dan St Petersburg’a 10 saat boyunca minibüste yerde oturtularak getirildiler. Tutuklananlar tekmelendi. Oleg Vorotnikov’un başında ve böbreklerinde iç kanama oldu. Bunu, tutuklamadan iki hafta sonra tutuklanmış sanatçıları tecrit edilmiş hücrelerinde ziyarete gelen insan hakları avukatları saptadı. Yara ve bereler o kadar vahimdi ki, iki haftada geçmemişlerdi.
A.P-S: Şimdi de Oleg ve Leonid, “bir toplumsal gruba –yani polise- nefret ve düşmanlığı kışkırtmak”la suçlanıyorlar. Grubun kurucu sanatçısı olarak ben de bir suç örgütü –yani Voina sanat kolektifi- kurmak ve onun başında olmakla suçlanıyorum. Bu suçlama 12 ila 20 yıllık bir mahkumiyet demek. İki dedem de Stalin rejimi sırasında 22 yıl içeride kalmışlar. Akrabalarımdan bir düzine kadarı yıllarca Auschwitz ve Varşova gettolarındaki çalışma kamplarında tutulmuş. Putin zamanında sanat aktivizmi için 20 yıl içeride kalmak, ailem için biraz fazla olmuyor mu?
Marlon Dolcy: Özgür Viona nedir ve insanlar grup üyeleriniz Oleg Vorotnikov and Leonid Nikolayev’in serbest bırakılması için bir şey yapabilirler mi?
N.S.: Free Voina, Voina’yı desteklemek üzere eylemler yapmaya başlayan bağımsız ve dürüst Rus sanatçılardan oluşan bir grup. Bir web sitesi hazırladılar ve tutuklular için para topladılar. Protesto eylemleri yapıyoruz. Özgürlük mücadelemizde tüm isteyenler saflarımıza katılabilir."
Grup üyesi Plucer’in günlüğü: http://plucer.livejournal.com/266853.html
Voina’ya destek için http://en.free-voina.org/’u ziyarete edebilirsiniz.
