Fazıl Enderunlu‘nun Zenannamesi, Yani Kadınlar Kitabı, dünyadaki kadınların olumlu ve olumsuz özelliklerini ahlaki ve satirik biçimde anlatıyor. Mesnevi formundaki 1793 tarihli metinde 38 resim bulunuyor. 19. yüzyılda pek çok kez basılan kitabın bir örneği de İngiliz Kütüphanesi’nde-British Library.
Osmanlı’nın gözüyle öteki kadınlar, Hindistan, İran, Bağdat, Sudan, Yemen, Mağrip, Tunus, Hicaz, Şam, Suriye, Anadolu, Ege adaları, İspanya, İstanbul/Constantinople gibi şehir ve ülkelerden gelen kadınlar olarak tasvir ediliyor. Rum Hıristiyan, Ermeni, Yahudi, Arnavut, Gürcü, Fransız, İngiliz, Amerikan ve Hollandalı olarak da özellikleri sıralanıyor.
İngiliz kadınlarının suratları tatlı
Amerikan kadını Yeni Dünya Kadını olarak anılıyor.
Bazı kadınlar, yazar tarafından kadın düşmanı bir üslupla aşağılanırken bazıları övgülerle yere göğe konamıyor. Mesela İngiliz kadınlar bu övgülere mazhar olanların başında geliyor:
Onların “tatlı suratları” var ve “kırmızı yanakları akla gülleri” getiriyor.
Zenanname‘nin yazarı Fazıl beyin, Hubanname başlıklı – Güzelliklerin Kitabı bir eseri daha bulunuyor. Bu da erkekleri konu ediniyor.
İki kitapta da Şehrengiz türü yani cinsel içerikli şiirler bulunuyor.
Zenanname’de örneğin Azizi isimli şairin şiiri, 16. yüzyıl İstanbul fahişelerini anlatıyor.