Disiplinler arası üretimleriyle bilinen avangart sanatçı Yayoi Kusama, San Francisco Sanat Müzesi’ndeki sergisinin öncesinde 2003 senesinde yayınladığı Infinity Net isimli otobiyografik kitabında siyahlara karşı ırkçı ve ayrımcı ifadeler kullanması sebebiyle özür diledi. Yaptığı açıklamada her zaman sevgi, umut, şefkat ve saygıdan yana bir tavrı olduğunu söyleyen Kusama, “verdiğim acı için özür dilerim” dedi.
Kusama’nın Infinity Net isimli kitabında 1957 senesindeki Amerika seyahatinden önce resimli kitaplarda gördüğü siyah bir çocuğu tasvir ederken kullandığı “egzotik yüzlü” ifadesi, bu tasvirin hemen ardından, bu tasvirle beraber olduğuna şüphe uyandırmayacak şekilde Amerika’yı da ilkel ormanlarla dolu bir ülke olarak hayal ettiğini yazması, Harlem’deki bir seks partisindeki parti katılımcısı siyahların cilt renkleri, “kokuları” ve belirli cinsel davranış biçimleri ile ilgili kurduğu ayrımcı ve alaycı ifadeleri, bir performansta siyah bir adamın dudakları ve cinsel organı ile ilgili yazdıkları göze çarpan noktalar arasında yer alıyor.
Ayrıca aynı kitabın örneğin Japonca baskısında, siyahlara karşı aşağılayıcı dil daha da baskın halde ki bu baskıda New York’un bir bölgesinde düşen emlak fiyatlarını ve gecekondulaşmayı siyahlara bağlaması da Kusama’nın ayrımcı tavrına işaret ediyor. Konuyu gündeme taşıyanlar arasında yer alan eleştirmen Soleil Ho, siyahların bu kitapta hiper-seksüel ve ilkel klişelerle yer alıyor olmasına dikkat çekip bunun özellikle 1930’larda Japonya’daki pop kültürünün bir parçası olduğunu ifade etti. Öte yandan Kusama’nın ayrımcı ifadeleri sadece bu kitaptaki açıklamalardan da ibaret değil. Tokyo Lee isimli oyununda da The Hustler’s Grotto of Christopher Street isimli öyküsünde de benzer bir siyah nefreti mevcut. Kusama’nın özürü bu eserleri şimdilik kapsamıyor. Ancak bu özür çağdaş sanat alanında yeni tartışmaları da geliştirecek gibi gözüküyor. Ho, Yayoi Kusama: 1945 to Now isimli retrospektif kitapta Kusama’nın siyah karşıtı görüşlerinin sanat ve kültür üreticileri tarafından tartışılabilecek bir zemin oluşturmuşken bunun tercih edilmemesini de eleştiriyor.
Sanat dünyası, Kusama’nın ırkçılığına eleştirel yaklaşım geliştiremedi
Kusama ile ilgili bu tartışma yeni de değil. Kusama’nın siyahlara karşı tavrı, 2017’de yazdığı bir yazı ile Dexter Thomas tarafından gündeme getirildi. Bir röportaj için onunla tanıştıktan hemen sonra Kusama tarafından kişisel stüdyosundan yasaklanan, onla aynı odaya alınmayan Thomas, bu aniden gelişen sert tavırda kendisinin siyah olmasının rol oynayıp oynamadığını merak ettiğini yazdı, ancak o tarihte bu sorusuna verilmeyen yanıt Kusama’nın şuan gündeme gelen açıklamasıyla yeniden düşünülecektir. Thomas, 2023’te yayınlanan bir başka yazısında ise 1945 to Now isimli kitapta Kusama’nın ayrımcı tavrının bizzat kültür üreticileri tarafından inceltilmesinin bir tür pazarlama politikası -Kusama’yı yeniden icat etme- olduğunu öne sürüyor ve sanat dünyasının Kusama’daki ırkçılığa dair eleştirel bir yaklaşım geliştirememesine şaşırıyor. Thomas’ın yazısı, Kusama etrafında geliştirilen fikir birliğinin temelindeki endüstiriyi de tartışmaya açıyor. Öte yandan kimi dillerdeki baskılarda siyah karşıtı ifadeler silinirken mesela 2021 Çin baskısında bu ifadelerin hiç bozulmadan kalabildiğini de bu sayede öğrenebiliyoruz.