İngiltere’nin en büyük, dünyanın en önemli müzelerinden biri olan ve sanat tarihinin birçok paha biçilmez eserine ev sahipliği yapan British Museum 10 Ekim 2019’dan bu yana batı sanatına ilham veren İslam sanatı eserlerini ağırlıyor. Sergide İnci Eviner ve Osman Hamdi gibi Osmanlı ve Türkiye sanatından isimler de yer alıyor.
British Museum’daki “Inspired by the East: How the Islamic World Influenced Western Art” (Doğudan Esinlenme: İslam Dünyasının Batı Sanatına Etkileri) oryantalist sanata itibarını iade etmeyi amaçlayan bir sergi. Osmanlı ile gelişen ticari ilişkilerle beraber Konstantiniyye’ye gelen, buradaki çini sanatını keşfeden ve doğu komşularından etkilenen Avrupalıların öyküsü…
Sergiye dair en büyük eleştiri ise ana teması olan oryantalizmi ve oryantalist eserlerdeki sorunları sorgulamaması. İslam’a ve Müslümanlara tektip bakan ve onları tektip tasvir eden resimlerden oluşuyor Inspired by the East: How the Islamic World Influenced Western Art. Zaten oryantalist resim de öyle… Oryantalist tablolar sadece haremi, sultanları, sarayı ve dua eden Müslüman figürlerini konu alıyor.
Hamdi Bey ve Eviner’e övgü
Sergi eleştirilerinde Osman Hamdi Bey “Kur’an Okuyan Kız” ile temasını doğululardan çalanlardan geri alan bir ressam olarak ayrı bir yere konuyor. Tabii bu övgülerde eserin İngilizce isminin, “Young Woman Reading” (Okuyan Kız) olduğu için, okuryazar İslam kadınını resmettiği düşüncesi var.
İnci Eviner ise oryantalistlerin elinden kurtardığı “Harem” ile övülüyor. Antoine-Ignace Melling’in Interior of part of the harem of the Grand Seigneur (1819) adlı tablosundaki fonu aynı şekilde alarak hapishane üniforması giydirdiği kadınları eli baltalı, saldırgan, nevrotik, öpüşen, ceset taşıyan kompozisyonlarda resmeden Eviner, haremi bir akıl hastanesine dönüştürüyor.
Güncel siyaset haberlerinde bile gördüğümüz üzere Batı’nın Doğu’ya dair önyargıları hâlâ kırılmış değil. Belki de oryantalizmin ve tektipçi bakış açısının sanat dünyasında bugün bile yeteri kadar eleştirilmemesi bu yüzden. British Museum’daki bir oryantalist sergi bile kendi yüzleşmesini gerçekleştiremiyor. Alttaki resimler sergideki oryantalist örneklerden. Döneminde İslam denince ilk akla gelen figürlerden biri olan dua eden adam Frederick Arthur Bridgman’a ait The Prayer, 1877. Sağdaki ise bir Hac resmi olan Alfred Dehodencq imzalı The Hajj.
