Tiger Lilies’li Hamlet’i geride bırakmış 29 Kasım’da Salon’da National Theatrelı, Benedict Cumberbetchli ve Lyndsey Turnerli bir Hamlet izlemeye hazırlanırken Hamlet hakkında yeterince şey biliyor muyuz gözden geçirelim istedik.
1. Oyunu kesin olarak tarihlendirmek imkansız ama çoğu edebiyat tarihçisi Shakespeare’in onu 1601’de tamamladığında hemfikir. Yani 400 yıllık bir yapıt, 4000’den fazla kelime içerir ve sahnelenmesi 4 saatten uzun sürer. Hamlet’in 1788 yılında Venedik’te sahneye konan ilk bale uyarlamasının koreografisi Francesco Clerico tarafından yapılmıştır. Oyunun 1900’lerdeki en ünlü bale uyarlamasının koreografisi, 1934 yılında Paris Opera ve Balesi’nde kendi Hamlet’inin başrolünde dans da eden Bronislava Nijinska tarafından yapılmıştır.
2. Stephen Mills oyunun Franco Zeffirelli’nin çektiği 1990 film uyarlamasından ilham alarak çağdaş bir bale uyarlaması koreografisi yaptı. Stephen kendi bale uyarlamasında, 2000 yılında Hayalet rolünü yeniden keşfetti, bu rolü 2009 yılında tekrarladı ve 2015 yılında aynı rolde bir kez daha dans etti.
3. Çağdaş dansçı Frank Shott Mills ise oyundaki Laertes rolünü yeniden keşfetti ve bale her sahneye konduğunda sanatçı arkadaşlarının sanatlarını ardı ardına ortaya koyabilmelerinde kendilerine önderlik etme sorumluluğunu aldı. Frank 2000 ve 2004 yıllarında Mills’in Hamleti’nde Laertes rolünü oynadıktan sonra, 2009 yılında kadroya başrol oyuncusu yani Hamlet olarak dahil edildi ve 2015 yılında aynı rolde bir kez daha dans etti.
4. Frank’ın karısı, topluluk dansçısı Jaime Lynn Witts, Ophelia rolünde ilk kez 2015’te dans etti ama onun Hamlet’i topluluk üyesi arkadaşı Paul Michael Bloodgood’dı.
5. Ballet Austin’in Hamlet’i 2015 yılında Austin Senfoni orkestrası eşliğinde canlı müzikle birlikte sergileniyor.
6. Oyunu kesin olarak tarihlendirmek imkansız olsa da, bu Hamlet’in kendi ilham kaynakları olmadığı anlamına gelmiyor. Oyunun kaynakları 13.yüzyıl İzlanda masallarının ötesine kadar uzanır. Genel “aptal kahraman” hikayesi çok eskidir ve pek çok kültürün edebiyatları içinde kendi ifadesini bulmuştur öyle ki akademisyenler onun Hint-Avrupa kökenli olduğuna inanmaktadırlar.
7. Aslan Kral çizgi filmi zaten varolan bir hikayesi olmak yerine kendine has bir hikayeyi canlandıran ilk Disney animasyonudur. Öyle midir gerçekten? Aslında baştan sona, Danimarka yerine Afrika savanlarında geçen, insanlar yerine hayvanların rol oynadığı ve güçsüz bir mutlu sonla biten bir Hamlet kopyasıdır neredeyse.
8. Hamlet’i bir filmde canlandıran en genç aktör 29 yaşındaki Ethan Hawke oldu. 2000 yılının modern New York Şehri’ne uyarlanan filmde oynayan Hawke, Hamlet’in özgün metnindeki yaşına da çok yakın bir yaştaydı. Hamleti ekranlarda canlandıran en yaşlı kişinin ise, oyunculuğu 60 yaşında filme alınan Johnston Forbes-Robertson olduğu düşünülmektedir.
9. Abraham Lincoln’ün suikastçisi olan John Wilkes Booth’un kardeşi Edwin Booth 1860’lı yıllardaki en ünlü ve saygın Shakespeare oyuncularından biriydi.
10. Halen en uzun zamandır sürmekte olan Broadway Hamlet temsili 1964 prodüksiyonlu başrolünde Richard Burton’ın oynadığı ve John Gielgud tarafından yönetilen, 137 kez sahnelenmiş uyarlamadır.
11. Hamlet rolünü Broadway’de en sık oynayan aktör, 1938, 1939 ve 1945 prodüksiyonlarında yer alarak 267 kez sahneye çıkmış olan Maurice Evans’tır. Londra’da Hamlet’i en uzun süreyle oynayan kişi, şövalyelik ünvanıyla onurlandırılan ilk aktör olan ve 1874’de rolü birbiri ardına iki yüz gece oynayan ve hatta 1878 yılında role yeniden hayat veren Henry Irving’tir.
12. Hamlet rolüyle Tony Ödülü’nü kazanan tek aktör, ödüle 1995’te layık görülen Ralph Fiennes’tir. Hamlet rolüyle Akademi Ödülü’nü kazanan tek aktör 1948 yılında ödülü almış olan Laurence Olivier’dır. Christopher Plummer 1966 yılında Hamlet oyunuyla Emmy ödülünü alan tek aktör olmuştur.
13. En çok Lady Macbeth rolüyle ünlenen Sarah Siddons otuz yıllık bir zaman dilimi içinde (1775-1805) ünlü Danimarka prensini en az dokuz kere canlandırdığından bu yana, bu başrol zaman zaman kadınlar tarafından da oynandı. Angela Winkler 2000 yılında Edinburgh Festivali’nde eleştirel yaklaşımlara rağmen Hamlet’i oynadı.
14. Hamlet karakteri, Sigmund Freud’un odip kompleksi açıklamasında ciddi bir rol oynar ve dolayısıyla modern psikolojiyi etkiler. Freud’a göre (her zamanki gibi) Hamlet büyük ölçüde annesine beslediği ve Claudius tarafından harekete geçirilen ve meydan okunan bastırılmış cinsel arzu nedeniyle bölünmüştür.
15. Dilerseniz ‘Hamlet’i Klingon dilinde dinleyebilir ya da okuyabilirsiniz. Oyun Klingon diline, “Klingon Shakespeare Restorasyon Projesi” çerçevesinde Nick Nicholas ve Andrew Strader tarafından yıllarca süren bir çalışmayla çevrildi. Projeye ivme kazandıran replikler Star Trek VI: Keşfedilmemiş Ülke filminde Klingon Başkanı Gorkon’un ağzından dökülen şu repliklerdi: “Shakespeare’i özgün Klingon dilinde okumadıkça onu yaşamış sayılmazsınız”.
16. ABD’nin birbirine bağlı yasadışı bir motorsiklet kulübünün hayatlarını konu alan gündemdeki TV draması Anarşi’nin Çocukları, az da olsa Hamlet’e dayanmaktadır. Şovun yapımcısı Kurt Sutter:
“Hamlet’i abartmak istemedim ama evet orada duruyor. Anarşi’nin Çocukları bir Hamlet uyarlaması değil ama kesinlikle ondan etkilenmiş bir drama”.
17. Voltaire oyunun ateşli bir hayranı değildi. Onu şöyle tanımladı: “Kaba ve barbar bir eser- böylesi bir yapıtın ancak sarhoş bir vahşinin hayalgücünün meyvesi olduğu varsayılabilir”. Büyüleyici.
18. Shakespeare öldükten yüz yıl kadar sonra ödüllü şair Nicholas Rowe, Shakespeare’in bizzat kendisinin Hayaleti özgün olarak canlandırdığına dair hikayeler duyduğunu söylemiştir, bu günümüze kadar ulaşmış bir dedikodu oldu. Gerçek? Onu kimse bilmiyor.
19. Aktör David Tennant onun kafatasını bir Hamlet gösterisinde kullandığında, ölmüş olan piyanistin son arzusu gerçekleşmiş oldu. Andre Tchaikowsky öldüğünde, bedenini tıp biliminin kullanımına bağışladı ama bunun için, kafatasının “bedenini teslim alan kurum tarafından Kraliyet Shakespeare Tiyatrosu’na tiyatral gösterilerde kullanılmak üzere verilmesi” koşulunu ekledi. Bu kafatası o zamandan beri yalnızca provalarda kullanılıyor çünkü hiçbir aktör kendisini onu sahnede kullanacak kadar rahat hissetmiyor.
20. Helsingør (İngilizce konuşulan ülkeler için Elsinore) doğu Danimarka’daki Zealand adasının kuzeydoğu kıyısındaki bir şehirdir. Hamlet oyununun geçtiği mekan olan kalesi Kronborg nedeniyle uluslararası olarak bilinir. Shakespeare bu kaleyi Elsinore olarak adlandırmıştır. William Shakespeare’in ölümünün 200. yılını vurgulamak amacıyla bu kalede bir Hamlet gösterimi gerçekleşmiştir. Bu kadroya kalenin kendi subayları da dahil edilmişti.
