…Moana’nın laneti bozacak kehaneti yerine getirmesi, halkının yanında onun da kaderini belirleyen bir durumdur. Dişi karakter üstünden ele alınan hikaye, ataerkil toplum yapısının ağırlıkta olduğu bir dünyada tüm baskılar ve engellere rağmen cesaretle ileri atılmasını bilen kişilerin mükafatını alacağını ifade eder…
Bir Disney prensesi, insanlığın erginlenme serüveninde ne yapar? Prenses, kahraman ve rol model olarak Moana, her yaş grubuna hitap edecek şekilde yapılandırılmış bir Disney başarısı. Onun pek çoklarınca sevilen ve benimsenen bir karakter olduğu söylenebilir. Zira kendine güvenmek, hayallerini takip etmek, yeniye cesaret göstermek, akışa inanç duymak ve zorluklarla mücadele neticesinde edinilen başarı hikayelerini pek çoğumuz severiz. Ne de olsa bazı hikayeler hayatımızı değiştirir. Peki bir Disney prensesi, insanlığın erginlenme yollarından geçerken bize de kendimizi yaşatabilir mi? İzole bir ada yaşantısından; yani içimizden, okyanusun bilinmez sularına; yani hayata açılmak; her şey aynı kalsa bile, hiçbir şeyin aynı olmadığını söyletebiliyorsa; yaşatabilir. Joseph Campbell da böyle düşünüyordu.
20. yüzyılda yaşamış olan Amerikalı araştırmacı – yazar Joseph Campbell, sözlü ve yazılı edebiyatın en kalıcı konusunun kahraman miti olduğunu ve kahramanların hep benzer aşamalardan geçtiğini ifade eden bir kuram ortaya koyar. Kahramanın Yolculuğu; insanlığın kültürel dışavurumunu psikolojik, sosyolojik ve kozmolojik açıdan ele alan bir teori ve şemadır. Bu şema, aynı dönemlerde gelişen animasyon sektörünce de oldukça ilgi görür ve hikaye kurgularında kullanılmaya başlanır. Ortaya çıktığı andan itibaren kullanıma sokulan şema neticesinde günümüze dek yüzlerce film, animasyon, edebi metin ve bilgisayar oyunu tasarlanmıştır. Diğer yandan, formülü belli kurgular kimilerince tektipleştirici bulunup yadırgansa da, pek çoklarına kucaklayıcı ve tanıdık gelerek benimsenmeye devam ediyor. Tıpkı Moana gibi.
Söz konusu Disney de olsa, mitlerin ve halk hikayelerinin düzenlenmesiyle oluşturulan animasyonların başarısını evvela insanın özdeşleşim kurmaya yatkınlığıyla açıklayabiliriz. Kahraman arketipinin modellenişi ise kültürel kodların proporsiyonu gibidir; doğru bağlantıların kurulması… Örneğin Disney prenseslerini ele alalım; farklı kültürlerden rol modeller, Disney evreninde önemli bir yer tutar. Diğer açıdan, feminist kuramca bol bol eleştirilen Disney prensesleri artık değişemez belki ama bugün, yeni prenseslerin farklı itkiler üstüne kurgulandığını görmekteyiz. Disney’nin 12. prensesi olan Moana da, klasik prenses çizgilerinden sıyrılırken; cesaret, inanç, yardımseverlik, iyi kalplilik gibi değerlerle insanlığın erginlenme serüveninde şahsi anlam deneyimini yaşıyor.
2016 çıkışlı Moana’nın hikayesini; Herkül, Aladdin, Prenses ve Kurbağa, Küçük Deniz Kızı gibi kült filmlerin yaratıcıları Ron Clements ve John Musker yazdı. 2017 Teen Choice En İyi Fantastik Film Erkek Oyuncusu Ödülü, 2017 Bandung Film Festivali Imported Film Ödülü ve 2017 Teen Choice Bir Filmde En İyi Çıkış Yapan Sanatçı Ödülü alan yapımın grafikleri ve müzikleri enfes. Çoluk çocuk bir okyanus havası alalım, içimiz açılsın derseniz inanın pişman olmazsınız…
KONUSU
Moana, Antik Polinezya’da okyanus adalarından birinde kabilesiyle birlikte yaşayan neşeli ve cesur bir kızdır. Çocukluğundan beri büyükannesinin hikayeleriyle büyüyen Moana, okyanusa büyük merak duyar lakin kabile şefi olan babası bu konuda çok korumacıdır. Lakin bir gün, adayı ve halkını zor duruma sokan bir lanet her şeyi değiştirir. Bu lanet, Tanrıça Te Whiti’nin kalbini çalan yarı tanrı Maui sebebiyle olmuştur. Moana durumu düzeltmek ister. Halkının bu lanet sebebiyle geçimini sağlayamaması üzerine okyanusa açılıp Maui’yi bulmaya ve hatasını düzelttirmeye karar veren Moana, babası tarafından durdurulmaya çalışılsa da büyükannesinin cesaret veren sözleriyle adadan ayrılır ve yolculuk başlar…
Baskılara ve engellere karşı duran mükafatını alır
Moana’nın maceracı yapısının büyük kısmını çocukken büyükannesinden dinlediği masallar oluşturmaktadır. Dolayısıyla hayal gücünü tetikleyerek ihtiyacı olan cesareti ve desteği veren de bu dişil taraftır. Evrensel ana figürünün bolca göründüğü animasyonda doğa, destek, maneviyat, sevgi, barış gibi temalar büyükanne ve Te Fiti yansımalı önümüze çıkar. Aynı zamanda okyanus; yani dişil karakterli su tarafından seçilen Moana’nın laneti bozacak kehaneti yerine getirmesi, halkının yanında onun da kaderini belirleyen bir durumdur. Dişi karakter üstünden ele alınan hikaye, ataerkil toplum yapısının ağırlıkta olduğu bir dünyada tüm baskılar ve engellere rağmen cesaretle ileri atılmasını bilen kişilerin mükafatını alacağını ifade eder.
Mükafat; kendi olma ve kendini gerçekleştirebilmedir. Moana da destek ve azimle verdiği sınavları neticesinde kendi ve halkı için iyi olanı yerine getirerek laneti ortadan kaldırmaya; yani Tanrıça’nın kalbini teslim etmeye kararlıdır. Diğer yandan kalbi çalan yarı-tanrı Maui de Prometheusvari hikayesini sunacaktır. Filmde pek çok can alıcı nokta var ve içinizi okyanuslarca coşkuya boğabilir. Zaten Moana da Polinezya dilinde okyanus-deniz anlamına gelen bir kelimeymiş. Yani ne diyor? Atın beni denizlere, yalan dünya size kalsın. Keyifli seyirler!