"Piyasa, spekülasyon ve oyunlarının neticesinde konuşulan korkunç rakamlar yüzünden fotoğrafı umursamamak nasıl bir mantık olabilir? Hele şu günlerde çağdaş sanatı örneğin bir Damien Hirst’ün anlamsız pırlanta kurukafası gibi bir eseri satıldığı fahiş rakamlara göre mi değerlendireceğiz"
Geçenlerde $ 6.5 m bir eserinin satıldığını duyduğumuz Peter Lik kimdi sahiden?
Avustralyalı bir fotoğrafçı? Yıllar önce Miami’de bir bulvarın üzerinde Peter Lik Gallery adında bir dükkana girdiğimi hatırladım aniden. Son derece albenili, gereksiz ışıklı, tabiat fotoğraflarıyla dolu bir dükkandı burası. Artık girmiştim. Çok geçmeden yanımda pazarlama konusunda hayli deneyimli olduğu ses tonundan bile anlaşılan bir kadın belirdi.
İki lafından biri “Dünyaca ünlü”yse diğeri “Fine Art Fotoğraf Sanatçı”sıydı.
Dünyada tek Diasec uygulamasını burada yaptıklarını söyleyince dayanamadım. Bu palavrayı dinlemeyecektim.
Doğru değildi. Diasec uygulaması çok sıklıkla görürürüz.
Özetle şudur:
Fotoğraf kağıda basıldıktan sonra ön yüzeyine çoğunlukla parlak pleksi (mat pleksi de olabilir) ile sıvanır arka yüzeyi ise genelde dibond diye bilinen alüminyım komposit panel ile sandviç yapılır. Böylece muazzam parlak ve net bir görüntü elde edilir. Galeri görevlisinin dünyada tek, sanki o fotoğrafçının icadıymış gibi bahsettiği uygulama bugün her yerde görülebilir. Hatta fotoğraf ile ilgilenenler için fotoğrafta sıklıkla kullanılan Diasec uygulaması ile ilgili fırsat gelmişken şunu da anlatmakta fayda var.
30 yılı aşkın süre önce özellikle reklam sektörü için icat edilmiş olan Diasec, dünyada 5 profesyonel labarotuvarın kullanımı için patentlenmiş bir uygulama. Uygulamaya davet edilenler arasında babam Hasan Yörük, Chromacopy Lab. de vardı. Her ne kadar patenti çoktan bitse de Diasec’in çok farklı uygulamaları, bugün artık birçok labaratuvar tarafından üretiliyor.
Özellikle Alman ekolü fotoğraf sanatçılarından, Thomas Struff, Andreas Gursky, Thomas Ruff, Candida Hofer, Thomas Demand gibi sanatçılar hatta bu tekniği kullanırken ‘dekoratif’liğini kırmak adına işlerini klasik çerçeve içine alıyor. Şimdi Peter Lik derken Diasec uygulamasına geçtim ama…
Oraya dönmeliyim.
İngiliz Guardian gazetesi sanat yazarlarından Jonathan Jones’un kaleme aldığı “6.5 m dolarlık Kanyon: şu zamana kadar satılmış en pahalı fotoğraf – ama lüks bir hotelin ucuz posteri gibi” başlıklı yazıdan geldim buralara.
Jones konuyu resmen saptırmış, “fotoğraf neden sanat değildirgibi trajikomik bir sonuca varmış.
Bu sonuca onu götüren kişi de yıllar önce dükkanında palavralara maruz kaldığım Peter Lik’ten başkası değil! Dolayısıyla Jones’un eleştirmesi gereken kişi fotoğraf dünyasının sanatçı olarak “tanımadığı” Peter Lik olmalı, fotoğraf sanatı değil!
Yazıya istinaden ilk cevap yine Guardian gazetesi sanat ve özellikle fotoğraf üzerine yazılarından tanınan yazarı Sean O’Hagan’dan geldi. “Fotoğraf sanattır ve daima olacaktır” başlıklı yazısında fotoğraf sanat mı değil mi o kadar eskide kalmış bir tartışma ki şu zamanda bunu konuşuyor olmanın zaman kaybı olduğuna değindi çok şükür. Ayrıca yazar Jones’un daha önce gezmiş ve yorumlamış olduğu amatör ödül sergilerine, “Wildlife Photographer of the Year ödülü” veya “Taylor Wessing Portre Ödülü” üzerinden fotoğraf sanatını yok saymanın yersiz bir argüman olduğunu dile getirdi.
Peter Lik’e gelince…
O’Hagan şöyle yazdı:
“…oldukça sıkıcı olan bu fotoğraf bu fiyata satıldığıysa ne olmuş? Neticede global kapitalizm göstergesi, yani algıdan yoksun ama anlamsız boyutta parası çok olan (zevksiz) insanların varlığının bir göstergesi daha…”
O’Hagan, yeni aynı yazıda fotoğrafı kullanan sanatçılar arasında Cindy Sherman, Jeff Wall, Gillian Wearing gibi isimlerin yanı sıra Julia Margaret Cameron, Edward Steichen, William Eggleston, Nana Goldin, Robert Frank, Stephen Shore, Diane Arbus, Paul Graham, Hiroshi Sugimoto gibi sanat tarihinde yer edinmiş fotoğraf sanatçılarının isimlerini verdi.
"Piyasa, spekülasyon ve oyunlarının neticesinde konuşulan korkunç rakamlar yüzünden fotoğrafı umursamamak nasıl bir mantık olabilir? Hele şu günlerde çağdaş sanatı örneğin bir Damien Hirst’ün anlamsız pırlanta kurukafası gibi bir eseri satıldığı fahiş rakamlara göre mi değerlendireceğiz” diye de devam etti.
Fotoğraf sanatçısı Martin Parr, Peter Lik ile ilgiliyse kısa ve öz konuştu:
“İşlerine baktım ve beğeni toplayan fotoğrafları çekebilen iyi bir ticari fotoğrafçı olabilir ancak benim ait olduğum sanat dünyasında hiçbir yeri yok.”
Parr çok haklı. Peter Lik ticari isler yapan biri olabilir. Peki Peter Lik’i kim alıyor? Bu soru da bizi ilgilendirmez. İçeriksiz, görsel bir şölen haline dönüşmüş, “gördüğün neyse o”, dekoratif işleri “güzel” olduğu için tercih edenler olabilir. Olacaktır. Tıpkı fotoğrafın da sanat olduğu, olacağı gibi…
