Turner 2014 ödülünü kazanan Duncan Campbell İrlandalı. Aslında onu Venedik Bienali’nde İskoçya ulusal katılım pavyonu adına yaptığı film yerleştirmesiyle tanıdık.
Ama İngiltere onu ünlü İrlandalı activist Bernadette Devlin’le ilgili yaptığı filmle tanımış olmalı. İskoçya pavyonu 55. Venedik Bienali’nde Palazzo Pisani’deydi. Mekanlar arasında onu bulmak kolay değildi.
Üstüngel İnanç’ın tavsiyesi üzerine sergiyi görmeyi vazife edinmiş ve bunu başarmıştım. İşte Duncan Campbell, o sergideki film yerleştirmesiyle 2014 Turner ödülünü kazandı.
Filmi “It for others” başlığını taşıyordu. Ve filminin içinde/arkasında aslında başka bir film vardı. 1953 tarihli Chris Marker ve Alain Resnais imzalı film, Les Statues Meurent Aussi, Heykeller de Ölür filmine bir yanıt belki bir öneriydi filmi.
Heykeller de Ölür’ün açılış cümlesi hayli fikir verici olabilir:
“İnsanlar öldüğünde tarihe, heykeller öldüğünü sanata girerler. İşte bu kültür dediğimiz bu ölü botaniğidir.”
Resnais ve Marker’ın bu ortak yapımda Afrika sanatının kaderini tartışmaya açıyor. Aynı zamanda kolonyalizmin ayak seslerini duyururlar. Her ne kadar film bir makaleden farksız olması isteğiyle çekilse de estetik açıdan kusursuz bir ritme, son derece yenilikçi, kendine mahsus bir estetiğe sahiptir.
Afrika sanatını yüzlerce obje ve ritüelle köylerden kente taşırken, Afrika sanatının içinin bu taşınma, bu göçle birlikte nasıl boşaltıldığı, taşıdığı kutsal anlam ve bütünlükten nasıl yoksun bırakıldığı ve yoksullaştırıldığını anlatır.
Film hatta gösterime girdikten hemen sonra ikinci yarısında fazla “eleştirel” bulunduğu için, (Resnais ve Marker, günümüzde Afrikalı deyince akla gelen sporcular ve müzisyenler olduğunu vurgulayan sahneler) sansüre uğramakta gecikmez.
Afrika sanatından örnekler taşıyan filme referans yaptığı filminde Campbell de orjinal Afrika sanatı örnekleri kullanmak istemiş. Bu amaçla British Museum’a başvurduysa da başvurusu kibarca reddedilmiş. O da çareyi bu objelerin replikalarını yaptırmakta bulmuş.
Les States Meurent filmindeki sahneleri birebir tekrar üretmeyip kendi çektiklerinden ve hazır arşiv görüntülerinden yararlansa da bugün itibariyle Turner ödüllü Campbell’in filmi, iyi bir cover özelliği taşıyor.
1953 tarihli bir filmin 2014 cover’ı…
Filmin tartışmaya açtığı konuları tartışmaya açtığı estetiği coverlıyor her şeyden önce.
Kendi deyişiyle yaptığı “toplumsal, estetik ve tarihsel olarak değişenleri ve değişmezleri fark etmek”.
Bu amaçla Michael Clark Company’nin bir dans kaydını da kullanıyor. Ayrıca Afrika sanatındaki heykelleri andıran bir sürü yüzü, gözü ve figurative formu olan parfüm, deterjan, matara gibi gündelik objeyi de…
Filmdeki anlatıcının tıpkı Resnais ve Marker filminde olduğu gibi “keskin bir anlatıcı” olmasını istemiş. Belgesel tonunda hayli didaktik, kendinden emin Nijerya’yı Nijerya yapanın Locke, Voltaire hatta Kant olduğunu açıklayan sesin sahibi sanatçı Cathy Haynes’den başkası değil.
Evet, Duncan Campbell’i tebrik ediyor. Başarılarının devamını diliyoruz.