Can Yayınları’nın kitaplarının tasarımcısı Utlu Lomlu bu yıl Amerika’da The Type Directors Club, Certificate of Typographic Excellence ödülüne layık görüldü ardından da geçtiğimiz ay Venedik Bieanali’ne Hera Büyüktaşçıyan için hazırladığı sanatçı kitabıyla sanatsal katalog alanında EdBronze, Albert Camus’nün “Bütün Oyunları” ve George Orwell’in Paris ve Londra’da Beş Parasız kitaplarının kapak tasarımları ile European Design Awards 2016’da EDSilver ve EdBronze ödüllerini aldı. Biz de Viyana’da gerçekleştirilen törenin ardından kendisi ile kitap tasarımları hakkında konuştuk.
Can Yayınları’nın kitaplarının tasarımcısı Utlu Lomlu bu yıl Amerika’da The Type Directors Club, Certificate of Typographic Excellence ödülüne layık görüldü ardından da geçtiğimiz ay Venedik Bieanali’ne Hera Büyüktaşçıyan için hazırladığı sanatçı kitabıyla sanatsal katalog alanında EdBronze, Albert Camus’nün “Bütün Oyunları” ve George Orwell’in Paris ve Londra’da Beş Parasız kitaplarının kapak tasarımları ile European Design Awards 2016’da EDSilver ve EdBronze ödüllerini aldı. Biz de Viyana’da gerçekleştirilen törenin ardından kendisi ile kitap tasarımları hakkında konuştuk.
Utku öncelikle ödül için kutluyoruz. European Design Awards/ Avrupa Tasarım Ödülleri’nde, "Sanatsal Katalog Tasarımı" ve "Kitap Kapağı Tasarımı” kategorilerinde 3 ödül birden aldınız. Bu sene ilk ödülünüz değil. Öncelikle Avrupa Tasarım Ödülleri nedir? Nasıl bir değerlendirme yapılıyor. Biraz anlatır mısın?
Utku Lomlu: Teşekkür ederim. European Design Awards bu sene onuncu yılını kutluyor. Her sene Avrupa’nın farklı bir şehrinde düzenlenen organizasyonda EdAwards tasarım ödülleri sahiplerini buluyor. Yarışmanın temel amacı farklı ülke ve kültürlerden birçok iyi tasarımcı ve ajansın katılımıyla tasarım alanında standartları daha da yükseğe taşımak. Bu yüzden, çeşitli ülkelerden akademisyenlerden ve sanat yönetmenlerinden oluşan juri için özgünlük ve yaratıcılık en önemli kriter. Biz de böylesine prestijli bir yarışmada hem sanatsal katalog tasarımı hem de kitap kapağı tasarımı kategorilerinde ödül aldığımız için oldukça mutluyuz.
Bu yıl aldığınız ilk ödül değil bu daha önce de Amerika’dan bir ödül geldi değil mi?
Evet, bu sene içerisinde Amerika’dan, The Type Directors Club tarafından 62. si düzenlenen yarışmada kitap tasarımı ve kitap kapağı tasarımı kategorilerinde 3 ödül birden aldık. Önümüzdeki ay New York’ta düzenlenecek ödül töreni ve sergi sonrası, ödül alan işlerimiz dünyanın 18-20 ülkesinde düzenlenecek çeşitli etkinlikler dahilinde sergilenecek. The Type Directors Club, Typographic Excellence ödülü uluslarası arenada tasarım alanında alınabilecek en prestijli ödüllerden biri, çalışmalarımızın karşılığını bu şekilde almak bizim açımızdan gurur verici.
Türkiye’de kapak tasarımları için verilen bir ödül var mı?
Türkiye’de her yıl Grafik Tasarımcılar Meslek Kuruluşu tarafından düzenlen Grafik Ürünleri Sergisi kapsamında düzenlenen yarışma dahilinde farklı kategorilerle birlikte kitap kapağı tasarımı kategorisinde de ödül veriliyor. Bunun dışında bu alana özel bir ödül ya da yarışma yok.
Can Yayınları’nda kapak değişimi seninle başladı. Zor bür süreç olmalı. Bu kadar klasikleşmiş bir markanın bu kadar kalıplaşmış kitap tasarımlarını değiştirmek?
Kesinlikle zorlu bir süreçti… Yerleşik kalıpları ve önyargıları kırmanın zorluğu dışında ortada okurun yayıneviyle kurduğu duygusal bir bağ da var. İlk başlarda çok tepki aldık, olumsuzların yanında bir o kadar olumlu tepkiler de vardı. Bugün geldiğimiz noktada, iki yıl üst üste Grafik Tasarımcılar Meslek Kuruluşu’ndan aldığımız en iyi kitap kapağı tasarımı ödülleri, Amerika ve Avrupa’dan aldığımız ödüller ve Can Yayınları’nın yenilenen kapaklarının dünyanın birçok ülkesinde sergilenecek olması çok güzel bir duygu.
Can Yayınlarında kapak değişiminde neler ön plana geçti?
Yayınevi değil, yazar ve kitabı ön plana geçti. Eski kapaklarda biliyorsun yayınevi ön plandaydı ve tabii hepsi tek tipti.
Kitap tasarımlarını yaparken neleri göz önünde bulunduruyorsun? Nasıl bir süreç işliyor?
Editörden kitaba ilişkin gelen brief doğrultusunda çalışmaya başlıyorum. Metin dışında, yazarın kimliğini de araştırıyorum. Tasarım anlama ve araştırma sürecinden sonra başlıyor.
Türkiyeli yazarların kitapları ile yabancı kitapların kapaklarını çalışırken farklı yollar işleniyordur. Türkiyeli yazarların kitaplarını yazarla birlikte mi çalışıyorsunuz? Nasıl bir yol izleniyor?
Evet, Türkiyeli yazarlarla genelde birebir iletişim kurmayı tercih ediyorum. Editörden gelecek dolaylı bilgidense metnin yazarıyla direkt konuşmak daha sağlıklı oluyor. Çeviri eserlerde ise editör ya da çevirmenin hazırladığı brief doğrultusunda çalışıyoruz ve tüm çalışmalar yurt dışı onayına gidiyor.
Bir kitabın kapak tasarımı kitap için ne kadar önemli sence?
Kapak, kitabın okurla ilk karşılaştığı an. Tanımadığınız biriyle ilk karşılaşmanızda edindiğiniz izlenim ne kadar önemliyse kapak da o kadar önemli. Bu yüzden kapak tasarımlarının kitap satışlarında bir payı olduğu muhakkak. Rafta yüzlercesi arasından sıyrılıp iletişimi doğru kurarak kısa sürede okurun ilgisini çeken, kolay hatırlanan ikonik kapaklar satışa olumlu etki ediyor.
Kitap tasarımı yapabilmek için nasıl bir eğitim gerekiyor?
Kitap kapağı tasarımcısı olmak için çoğu zaman tasarım bölümlerinden mezun olmak ya da çok yetenekli olmak tek başına yeterli olmuyor. Akademik eğitimin dışında, kültürel bir altyapıya sahip olmak, güncel sanatı takip etmek, metin çözümlemesi yapabilecek kadar edebiyata hakim olmak, iyi bir okur olmak gerekiyor.
Türkiye’deki okuyucu ile yurt dışındaki okuyucuların kitaplara bakışı farklı mı. Bu soruyu senin yaptığın iş olan tasarım anlamında soruyorum. Yani yurt dışındaki okuyucu kitap tasarımından ne bekler sence?
Kalite. Sadece tasarım kalitesi değil, aynı zamanda üretim kalitesi.
Türkiye’deki tasarım eğitimlerinden bahsedelim biraz da… Sen nasıl bir eğitim aldın?
Lisans eğitimini felsefe bölümünde tamamladıktan sonra grafik eğitimi için yüksek lisans yaptım. Tasarım alanında her üniversite kendine göre farklı bir eğitim anlayışına ve bilgi birikime sahip. Kimi grafik veya illüstrasyon, kimisi de daha sektörel ve reklamcılık ağırlıklı bir eğitim anlayışına sahip. Bu da bir yanıyla Türkiye tasarım kültürüne zenginlik katıyor.
Ama sadece aldığın eğitim yetmiyordur doğal olarak bir de tasarım dünyasını sürekli takip etmen gerekiyordur değil mi? Tasarım da sonuçta zamanla değişen bir şey…
Kesinlikle… Dünyada neler olup bittiğini takip etmek gerekiyor, değişimi yakalamak hatta değişimin bir parçası olmak gerekiyor. Kapalı kalarak bir yere varamazsın, bir süre sonra kendini tekrar etmekten öteye gidemez olursun. Gelişimi sürekli kılmak gerekiyor.
Tasarım yaparken seni heyecanlandıran şeyler neler oluyor. Aynı zamanda tam tersini de sormak istiyorum. En zor ya da sıkıcı gelen kısımları neler?
Daha serbest, arzu duyarak yaptığım işler beni heyecanlandırıyor. Bu kült bir yazarın kapağı da olabilir, bir sanat etkinliğinin afişi de. İşimiz yaratıcılık temelli olduğundan doğası itibariyle zor, ama ben bu zorlayıcı durumu, problem çözmeyi seviyorum. Ajans olarak yaptığımız işi eğlenerek yapıyoruz, mümkün olduğunca keyif almaya çalışıyoruz… Bu yüzden de, nadiren sıkıcı durumlarla karşılaşsak da hem kendim hem de ekibim için bu durum çok uzun sürmüyor.
Hangi tasarımcıları takip ediyorsun. Hangi tasarımlar sana ilham veriyor?
Kitap kapağı alanında John Gall, Jonathan Gray, Irma Boom, Peter Mendelsund gibi isimlerin işlerin vakit buldukça takip etmeye çalışıyorum. Bunun dışında yurt dışından takip ettiğimiz bizim gibi tasarım alanında ödül almış birçok ajans bulunuyor.
Peki bir tasarımcı olarak sinemadan resim ve heykelden de etkileniyor musun?
Sinema belki o kadar değil, fakat kimi işlerde resim ve heykelden etkilendiğim oluyor. Ajans olarak toplu halde, fırsat buldukça ilgimizi çeken sergilere gitme gibi bir alışkanlığımız var.
