Editör Notu: 3 Haziran 1963’te yitirdiğimiz büyük şair Nazım Hikmet’i ölümünün 61. yılında Aydan Çelik’in Nâzım Hikmet’in Bisikleti isimli kitabını okurlarımıza tanıtarak anıyoruz.
–
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, “Dünya Bisiklet Günü” ilan ettiği 3 Haziran’ın aynı zamanda büyük bir şairin bu dünyada geçirdiği son gün olduğunu muhtemelen bilmiyordu. Karl von Drais adındaki Alman mucit, iki teker bir kalastan müteşekkil icadının patentini aldığında takvimler 12 Ocak 1818’i gösteriyordu. 3 Haziran 2018’de dünyanın birçok yerinde ilk bisiklet günü kutlanırken, başka pek çok yerde de 55 yıl önce ebediyete uğurlanan Nâzım Hikmet anılıyordu. 2018, aynı zamanda şairin pek sevdiği bisiklet denen nesnenin 200 yaşına bastığı yıldı.
Aydan Çelik‘in Nâzım Hikmet’in Bisikleti kitabında, Nâzım Hikmet’in üç yaşında, üç tekerli bir bisiklet arkasında başlayan hikâyesinin izini sürüyor. Bu izi sürerken bu kadar da olmaz diyeceğiniz pek çok rastlantıya, kesişen yollara ışık tutuyor. Ana izleği bisiklet olmakla beraber çevre sorunlarından savaşların yarattığı acılara, tarihî anekdotlardan teknolojik gelişmelere uzanan zengin bir bilgi içeriğe sahip olan kitap, samimi ve akıcı üsluba sahip oluşuyla da dikkat çekiyor. Kitabın en güzel yanlarından biri ise okuru başka okumalara yönlendiren sayısız imlemelere sahip oluşu.
Nâzım Hikmet’in Bisikleti‘nde sadece büyük şairin kendi yazdıkları, yaşadıkları değil; ona dokunan Leonardo da Vinci, Tolstoy, Troçki, Emile Zola, Yahya Kemal, Tevfik Fikret, Halide Edib, Hüseyin Rahmi, Hemingway, Che Guevara, Arabistanlı Lawrence, Simone de Beauvoir, Sartre, Yves Montand, Picasso, Charlie Chaplin, Frederic-Joliot Curie, Muhsin Ertuğrul, Mehmet Ali Aybar, Oktay Rifat, Refik Erduran gibi insanların iki tekere dair hikâyeleri de yer alıyor.
Ayrıca dayısı Mustafa Celalettin’in şampiyonlukları, oğlu Mehmet Nâzım’ın bisiklet maceraları, yeğeni Ayşe Yaltırım’ın şiire konu olmuş bisiklet merakı, Memet Fuat’ın ev yapımı bisiklet öyküleri de yine kitapta okuyucuyla buluşuyor.
NotaBene Yayınları tarafından basılan 216 sayfalık “Nâzım Hikmet’in Bisikleti” kitabı kitabevlerinde ve online kitap mağazalarında okuyucularını bekliyor.
Nazım Hikmet Şiirleri ve Bisiklet
Nazım Hikmet 1929’da İstanbul’da yayımlanan 835 Satır kitabındaki “Çocuklarımıza Nasihat” şiiri, bisiklete devrimci bir ruh atfeder:
“Hakkındır yaramazlık,
Dik duvarlara tırman
yüksek ağaçlara çık.
Usta bir kaptan
gibi kullansın elin
yerde yıldırım gibi giden bisikletini.”
“Paris’te 28 Mayıs” şiirinde ise bisiklet, Nâzım’ın coşkusunun bir parçasıdır:
“… Kapılardan çıktı insan
bir meydana doluverdi,
duvarları kuşlar gibi kafeslerden salıverdi
bir insan beş yüz bin insana
beş yüz bini bir insana dalıverdi,
Ivri, Sendöni, Belvil,
Paris’in varoşları da tekmil
bisikletle geliverdi,
taşlar dirildi insan oluverdi,
salkım salkım insan oldu ağaçlar…”
İsviçre’den geçerken yazdığı bir şiirde bisikleti yine anacaktır:
“Bu dağlar, ne dağları
bizim dağlara benziyor,
bıçak gibi boğazları, parça parça karları,
bu dağlar ne dağları
bizim dağlara benziyor,
adamı da… Eli ayağı, gözü, kaşı var
ama velosipetli. Bizimkiler velosipetsiz,
bitli.”
Yukarıdaki şiirler İSTDERGİ’nin “3 Haziran: Nâzım Hikmet’siz bir dünyanın “Bisiklet günü” yazısından alınmıştır.